De eenvoud die De Stijl heeft uitgevonden, hebben we nu, 100 jaar later, massaal omarmd. Gek genoeg is dat vooral te zien op een gebied dat toen nog lang niet bestond: digitaal design. Kijk maar naar Windows 10: een raster als basis, geometrische vlakken, flat design en heldere kleuren. Is dat toeval, of is er meer aan de hand?

Ander voorbeeld: de huisstijl, online en offline, van het Stedelijk Museum Amsterdam. Horizontale en verticale zwarte lijnen, schreefloze letters, af en toe een kleurvlak. Ontworpen door Mevis & Van Deursen en in één oogopslag herkenbaar. De heldere eenvoud is rechtstreeks terug te voeren op het grafisch ontwerp van De Stijl.

Voor Theo van Doesburg, geestelijk vader van De Stijl, waren vormgeving, architectuur en grafisch ontwerp net zo belangrijk als beeldende kunst. ‘Mijn doel is (...): een in elkaar grijpende eenheid van huis en onderdelen tot postpapier toe’, schreef hij. Dit vignet, ontworpen door Vilmos Huszár, sierde het omslag van alle 12 nummers van de eerste jaargang. Het werd hét beeldmerk van De Stijl.  

Ook het Bruynzeel-logo staat op naam van Vilmos Huszár. Vanaf 1917 maakte hij ontwerpen voor verpakkingen en reclames voor zijn overbuurman, Cornelis Bruijnzeel Sr, directeur van een aantal fabrieken voor houten vloeren, keukens en deuren. Bruijnzeel werkte graag samen met ontwerpers van De Stijl en was één van de vaste adverteerders in het tijdschrift.

Hieronder het nieuwe ontwerp, dat Vilmos Huszár in 1926 maakte voor sigarettenfabrikant Virginia. Het oorspronkelijke logo—een vrij realistisch getekend portretje—is vereenvoudigd tot een grafisch, gestileerd beeld met alleen nog de primaire kleuren rood, geel en blauw, aangevuld met zwart en wit.

Ook het logo dat Bart van der Leck ontwierp voor textielwarenhuis Metz & Co is 100% De Stijl. Met alleen horizontale, verticale en diagonale lijnen en twee vlakjes kleur doet hij hetzelfde als in zijn schilderijen: de zichtbare werkelijkheid vereenvoudigd weergeven.

Theo van Doesburg ontwierp in 1920 een nieuw logo voor het tijdschrift, dat alleen nog uit letters bestaat. Nog strakker, nog helderder, nog beter herkenbaar. NB staat voor ‘Nieuwe Beelding’, de term waarmee de kunstenaars van De Stijl hun werk omschreven. Ook op visitekaartjes, postkaarten en briefhoofden gebruikte Van Doesburg dit logo.

Waarom kozen vormgevers 100 jaar geleden voor radicale eenvoud? Om een heel praktische reden: in de moderne stad was steeds meer tekst en beeld te zien – op affiches, in kranten en tijdschriften – en tegelijk werd het tempo van het leven omhoog geschroefd, door de opkomst van treinen, trams en auto’s. Wie dan een boodschap wil overbrengen, moet met helder beeld komen.

Er zat nog meer achter. De eenvoud die De Stijl kenmerkt, van woning tot postpapier, moet er uiteindelijk voor zorgen dat de mens zo min mogelijk wordt afgeleid door zijn omgeving, en bewuster leeft. De eenvoud van de materie schept ruimte voor het leven van de geest.  

Dan is het maar een verrassend kleine stap naar de online wereld van nu: een heldere, kalm vormgegeven website schept ruimte voor de inhoud. Het drukke straatbeeld van 100 jaar geleden is kinderspel vergeleken bij de informatiestroom waarin wij ons nu online begeven. Eenvoud is in digitaal design simpelweg noodzaak geworden.

Tekst en beeld ingedeeld in rechthoekige vlakken op een raster: dat is rechtstreeks terug te voeren op De Stijl. Ook al was de eerste computer toen nog lang niet uitgevonden, de beeldtaal van toen blijkt een bijzonder geschikt vertrekpunt voor de digitale vormgeving van nu.

Zelfs een ‘kalme’ website staat nog boordevol informatie. De Chrome-app Abstract Browsing van kunstenaar Rafaël Rozendaal laat je daar even aan ontsnappen:  iedere webpagina wordt omgetoverd tot een unieke abstracte compositie.

… en aan de wand van een galerie ziet dat er zo uit. Abstracte kunst als een pas de deux van kunstenaar en computer. Opeens zijn we weer heel dicht bij de abstracte composities van Mondriaan, Van Doesburg en Huszár. Stel: die drie voormannen van De Stijl komen deze galerie binnenlopen en zien dit werk. Wat zouden zij ervan denken?