Mondriaan is gek op jazz, de muziek die in zijn tijd een ware rage is. Alle nieuwe jazz- en dansstijlen omarmt hij: of het nou big band-jazz of boogie woogie is, foxtrot, quickstep of charleston. In Laren, Parijs en New York, overal zoekt hij de populairste danstenten op en gaat er zo vaak hij kan naartoe. Om de meisjes, én om het ritme.

De ‘danse sauvage’ van Josephine Baker is een regelrechte sensatie in het Parijs van 1925. Ook vanuit de volgepakte danslokaaltjes in de stad, de boîtes, stroomt de nieuwe Afro-Amerikaanse muziek de straten op. Mondriaan drinkt het allemaal in: de ongekend sensuele dans, de energieke ritmes. Dít is het moderne leven!

Wat Mondriaan hoort en voelt in die oververhitte danstenten, overdenkt hij vervolgens in de stilte van zijn atelier. De ritmes van de jazz ziet hij als een abstrahering van muziek - net zoals hij op zijn doeken beeldende elementen abstraheert. Melodie vergelijkt hij met de herkenbare voorstelling op een klassiek schilderij: een gepasseerd station.

De fascinatie voor ritme, muziek en dans deelt Mondriaan met andere leden van De Stijl. Theo van Doesburg noemt zijn schilderijen ook vaak ‘Composities’, een term uit de muziek. Hij laat de danseres Kamares poseren voor één van zijn grote ‘Contra-Composities’. Het ritme op het doek inspireert de bewegingen van de dans - of is het andersom?

Wanneer Theo van Doesburg in de huid kruipt van zijn alter ego I.K. Bonset experimenteert hij op dadaïstische manier met taal. Klankdichten maakt hij: woordkunst die niet draait om de betekenis, maar om klank en ritme. Op de roemruchte dada-soirées draagt hij ze voor, begeleid op piano door zijn vrouw Nelly.

Het beeld zélf in beweging zetten: dat proberen ze bij De Stijl ook. Drie jaar werkt Vilmos Huszár aan zijn ‘Mechanisch dansende figuur’. Als een soort stokfiguur achter een verlicht scherm laat hij de aluminium figuur bewegen. De bewegingen reageren op moderne muziek of dada-poëzie.

Muziek inspireert Mondriaan tot grote kunst. Maar het omgekeerde gebeurt óók. In 1912 ontmoet Mondriaan de componist Jacob van Domselaer. De intensieve uitwisseling van ideeën over abstractie in de beeldende kunst én de muziek resulteert in een reeks muzikale composities, ‘Proeven van Stijlkunst’. Wat Mondriaan op doek doet, probeert Van Domselaer te vertalen in muziek.

In 1940 verhuist Mondriaan naar New York. Daar hoort hij de boogie-woogie, en hij vindt het fantastisch. Al is hij de 65 inmiddels gepasseerd, hij danst nog even graag als altijd.

De energie van de boogiewoogie-muziek én van de moderne metropool New York leidt tot een enorme stap in Mondriaans schilderijen. Hij laat het zwart los, en bouwt lijnen op uit talloze vlakjes in rood, geel, blauw en lichtgrijs. De kleur wordt niet langer begrensd - puur ritme.

Het werk van Mondriaan inspireert jonge kunstenaars én muzikanten nog altijd. Rafaël Rozendaal omarmt als een echte pionier de artistieke mogelijkheden van internet. Hij maakt de Broadway Boogie Woogie aan het dansen: een ode aan Mondriaan en zijn liefde voor de jazz. En een feest om naar te kijken.

Muziek:
Bix Beiderbeck - Ostrich Walk
Jakob Domselaer - Proeven van stijlkunst nr.1-7, 1913-1917 deel IV
Glenn Miller - On the Move

Video:
Fragment Close-Up: In Het Atelier van Mondriaan, met dank aan EMS Films
Vilmos Huszar - Mechanical Dancing Figure (via Gemeentemuseum Den Haag)
Rafaël Rozendaal - Electricboogiewoogie.com